MAPA TYGODNIA: Kształtowanie zachodniej granicy Polski w latach 1945–1989: Zatoka Pomorska

Po ustaniu działań zbrojnych II wojny światowej i konferencji w Poczdamie przystąpiono do wytyczenia nowej granicy między Polską i wschodnimi Niemcami (radz. strefą okupacyjną, od 1949 r. NRD). Zarysowana wstępnie w sierpniu 1945 r. linia graniczna była na tyle mało precyzyjna, że wkrótce stała się zarzewiem wieloletniego sporu między stronami polską i niemiecką. Dodatkowo w żaden sposób nie określono w tym czasie granicy morskiej. Decyzją trzech wielkich mocarstw (ZSRR, USA i Wielkiej Brytanii) tereny zaodrzańskie położone na zachód od Szczecina i dalej na wschód od linii Jeziora Nowowarpieńskiego i Świnoujścia przyznano wtedy Polsce. W ciągu kolejnych tygodni dokonano niewielkich korekt granicznych: Niemcy otrzymały Altwarp (Stare Warpno), Polska z kolei m.in. Stolec i Buk. Choć 6 lipca 1950 r. władze PRL i NRD podpisały tzw. układ zgorzelecki o polsko-niemieckiej granicy państwowej, to z czasem dochodziło do kolejnych korekt, a nawet groźnych konfliktów granicznych.
 
W 1951 r. do Polski włączono tzw. worek, czyli obszar o powierzchni ponad 75 ha z ujęciem wody dla miasta Świnoujścia – w zamian oddano Niemcom niewielki fragment nadmorskiego lasu. Nieudolni polscy negocjatorzy zostali tym samym sprytnie wmanewrowani przez swoich niemieckich odpowiedników, ponieważ ci zaproponowali, by granica morska biegła w linii prostopadłej do brzegu. Oddany kawałek lasu zmieniał kąt styku granicy lądowej z morską i spowodował oddanie Niemcom znaczącego obszaru wód u brzegów Świnoujścia – dopiero po interwencji władz państwowych granicę morską przesunięto o 10 stopni na zachód. Nie był to jednak koniec sporu o przebieg granicy morskiej. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych przeprowadzono wielką inwestycję pogłębienia toru podejściowego do portów w Świnoujściu i Szczecinie do stałej głębokości 14,5 m, umożliwiając wielkim statkom sprawną przeprawę przez zasadniczo płytką Zatokę Pomorską.
 
W 1969 r. doszło do podpisania nowej umowy między rządami PRL i NRD o rozgraniczeniu szelfu kontynentalnego i… polska delegacja znów dała się oszukać, nierozważnie oddając niemieckiej jurysdykcji pogłębiony wielkim nakładem sił tor podejściowy oraz kotwicowiska dla największych statków handlowych. Wspierani przez enerdowskie władze niemieccy rybacy wpływali teraz daleko w głąb polskich wód, awanturniczo reagując na kontrole polskich służb. Impas graniczny nasilał się przez kolejne lata, aż po powstaniu Solidarności i wprowadzeniu w PRL stanu wojennego strona niemiecka postanowiła wykorzystać krajowe kłopoty wschodniego sąsiada. W 1984 r. NRD formalnoprawnie zaanektowała tor podejściowy i kotwicowiska, rozszerzając swoje wody terytorialne o 12 mil morskich na zachód. Polska i Niemcy stanęły u progu otwartego konfliktu zbrojnego. Okręty Volksmarine arogancko dobijały do polskich jednostek handlowych i sportowych, powodując poważne zniszczenia. Ostatecznie w obliczu kryzysu imperium komunistycznego Wojciech Jaruzelski z Erichem Honeckerem postanowili rozwiązać jeden z konfliktów trawiących blok wschodni. Niemcy ustąpili i wycofali swoje jednostki z toru podejściowego, a 22 maja 1989 r. podpisano nową umowę o granicach wód terytorialnych.
 
_______
Wszystkie nasze mapy są dostępne w pełnej rozdzielczości na naszej stronie internetowej: http://atlas2022.uw.edu.pl/materialy-edukacyjne/mapy/

Powiązane zdjęcia: