II wojna światowa to czas wielkiej tragedii, szczególnie dla narodu żydowskiego. Część z jego przedstawicieli, egzystując ciągle w obliczu śmierci, przeżyło okres wojny, a pomocy licznym z nich udzielili mieszkańcy Polski. Notuje się bowiem – zgodnie ze statystykami IPN – że w Polsce udzielono schronienia od 30 do 120 tys. Żydówek i Żydów. Od 1963 roku zaczęto honorować te czyny tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, o którym traktuje zaprezentowana dzisiaj mapa.
Trudno jednoznacznie określić, ile osób pomagało oraz ile osób skorzystało z owej pomocy. Bazować można na danych przedstawianych przez Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu Jad Waszem w Jerozolimie, który przyznaje tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Opracowując mapę, opieraliśmy się na danych ze stycznia 2021 roku. Wówczas uhonorowanych było 27 921 osób. Największą grupę stanowili obywatele Polski (25,7 % całości). Wśród nich widnieją takie osoby, jak Irena Sendlerowa, siostry Stefania i Helena Podgórskie, Zofia Kossak-Szczucka, Czesław Miłosz wraz z bratem Andrzejem, Tadeusz Pankiewicz, Mieczysław Fogg, Jarosław Iwaszkiewicz wraz z żoną Anną, Jan Żabiński z żoną Antoniną czy Józef Ulma z żoną Wiktorią oraz sześciorgiem dzieci. Ze wszystkich ratujących Europejczyków wyróżniają się również obywatele Holandii (21,2 %), Francji (14,9 %), Ukrainy (9,6 %) i Belgii (6,4 %). Proporcje te zaznaczyliśmy na mapie poprzez ułożenie z pojedynczych punktów wieżowców – jeden punkt oznacza jedną osobę uznaną za Sprawiedliwą wśród Narodów Świata. Spis tychże osób można znaleźć z podziałem na kraje pod następującym linkiem: https://www.yadvashem.org/righteous/statistics.html, a dane dotyczące samych Polek i Polaków – wraz z historiami niektórych – tutaj: https://sprawiedliwi.org.pl/pl/o-sprawiedliwych/instytut-yad-vashem/lista-yad-vashem.
Zatrzymując się przy samym odznaczeniu, należy wspomnieć, że przyznawane jest ono nie-Żydom (osobom i rodzinom), którzy w czasie II wojny światowej z narażeniem własnego życia ratowali Żydów i Żydówki. Co istotne, za ratowaniem nie mogły płynąć korzyści finansowe dla wybawcy. Sprawiedliwym przyznaje się medal z wytłoczonym imieniem i nazwiskiem oraz napisem pochodzącym z Talmudu, który w tłumaczeniu brzmi „Kto ratuje jedno życie – ratuje cały świat” oraz dyplom i przywilej umieszczenia nazwiska na Murze Honorowym w jerozolimskim Ogrodzie Sprawiedliwych. Niegdyś przysługiwało również prawo do zasadzenia drzewka w parku otaczającym Instytut Jad Waszem. Do dziś odznaczona osoba może liczyć również na różnego rodzaju przywileje przyznawane przez światowe organizacje żydowskie.
Czy wiecie, na kiedy przypada Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką?
_______
Wszystkie nasze mapy są dostępne w pełnej rozdzielczości na naszej stronie internetowej: https://atlas2022.uw.edu.pl/materialy-edukacyjne/mapy/