Miesiąc temu rozpoczęliśmy publikację serii postów poświęconych geografii władzy i językowi politycznemu przestrzeni publicznej na przykładzie Warszawy. Zaczęliśmy od Warszawy królewskiej schyłku XVIII wieku.
Ani w latach 1791-1792, ani w roku 1794 nie udało się Rzeczypospolitej wyrwać z sideł rosyjskiego protektoratu, ani z uścisku trzech mocarstw – Rosji, Prus i Austrii. W kontekście Polski – „państwa słabszego, lecz zajmującego strategicznie ważne terytorium” (Mearsheimer 2019, s. VI) – należy pamiętać, że kraje „zainteresowane przetrwaniem w niebezpiecznym świecie polityki międzynarodowej nie mogą uchylić się od zmagań o potęgę. Nawet te, które chciałyby tylko żyć w pokoju, są skazane na tę bezwzględną rywalizację.” (Mearsheimer 2019, s. V).
Obserwacja ta wypływa także z namysłu nad polską historią, bo w ciągu wieku poprzedzającego ostatni rozbiór Rzeczypospolitej w 1795 roku – w imię spokoju – Polska „uchyliła się od zmagań o potęgę”, płacąc nie tylko jej utratą, ale również likwidacją państwowości. W efekcie najpierw Warszawa stała się prowincjonalnym miastem pruskim (1795-1807), by w 1807 roku odrodzić się wprawdzie w roli stolicy, ale tylko zależnego od Francji Księstwa Warszawskiego. Z wyjątkiem krótkiej okupacji austriackiej w 1809 roku, pełniła tę funkcję aż do roku 1815, do upadku protektora Księstwa – Napoleona Bonaparte, i zarazem samego Księstwa. Okres napoleoński – zbyt krótki, pochłaniający energię i zasoby Polaków w licznych bitwach i kampaniach wojennych – nie mógł zmienić Warszawy.
Warszawa zaczęła się istotnie zmieniać dopiero od roku 1815, już jako stolica de iure odrębnego od Rosji państwa, autonomicznego wobec niej Królestwa Polskiego. Ten pierwszy okres poważnych przemian dawnej Warszawy królewskiej (1815-1831), oznaczający także zmiany w kodzie politycznym jej przestrzeni publicznej, zaznaczyliśmy na schemacie kolorem niebieskim.
Czy wiecie na kogo cześć kościół św. Aleksandra na placu Trzech Krzyży w Warszawie otrzymał swoje wezwanie?
_______
Wszystkie nasze mapy są dostępne w pełnej rozdzielczości na naszej stronie internetowej: https://atlas2022.uw.edu.pl/materialy-edukacyjne/mapy/