Dziś znajdujemy się w Warszawie przełomu XIX i XX wieku, poddawanej intensywnej rusyfikacji. To wówczas trzecie co do wielkości miasto Imperium Rosyjskiego po Petersburgu i Moskwie. Warszawa stanowi wrota zachodnie imperium, ale też jest stolicą krnąbrnej prowincji, odmiennej etnicznie i cywilizacyjnie od Rosji jako całości.
Rusyfikacja przestrzeni publicznej miała pokazać wszystkim – Polakom, Rosjanom, cudzoziemcom – że Warszawa to miasto na zawsze i w pełni rosyjskie. Po pierwsze zatem, w tym celu wprowadzane są w mieście rosyjskie nazwy przestrzeni publicznych utworzone od imion carów, innych członków rosyjskiej rodziny panującej, urzędników, oddziałów wojskowych, miast rosyjskich.
Na schemacie wszystkie nazwy z tego okresu oznaczone są kolorem zielonym, choć oczywiście nie wszystkie z nich rusyfikowały przestrzeń Warszawy. Czytając je będziecie w stanie oddzielić nazwy rusyfikujące przestrzeń publiczną od nazw po prostu pochodzących z tamtego okresu historycznego. Szczególnym przypadkiem jest nazwa ulicy ku czci gen. Sokrata Starynkiewicza, rosyjskiego generała pełniącego obowiązki prezydenta miasta, wielce dla niego zasłużonego, która przetrwała do dziś.
Po drugie, przestrzeń Warszawy była rusyfikowana przez pomniki ku czci osób związanych lub wiązanych z państwem zaborczym. W tym okresie pojawiły się też pomniki nierusyfikujące i je oznaczyliśmy nieco odmienną sygnaturą.
Po trzecie, przestrzeni publicznej Warszawy nadawano piętno rosyjskie przez budowę nowych lub przekształcanie już istniejących obiektów w cerkwie prawosławne o dość przecież charakterystycznej architekturze. Na schemacie jest ich kilkanaście, ale to tylko wycinek miasta. Szczególne znaczenie miał ukończony na początku XX wieku sobór św. Aleksandra Newskiego, zlokalizowany na dzisiejszym placu Piłsudskiego, będący wyraźną dominantą w zabudowie miasta. Co ciekawe, “architektoniczny żywioł rosyjski” był w przestrzeni Warszawy “zwalczany” przez “żywioł polski” – taką funkcję miały nowo powstające budowle w stylu neogotyckim (gotyk to styl jednoznacznie identyfikowany z Zachodem) jak katedra św. Floriana na Pradze czy obiekty realizowane w innych kostiumach historycznych jak neorenesansowo-neobarokowy kościół Najświętszego Zbawiciela.
Po czwarte, rusyfikacja następowała przez wprowadzanie do przestrzeni publicznej napisów zapisanych cyrylicą – szyldów, reklam, itd. Tego bardzo widzialnego znaku rusyfikacji nie widać jednak na naszym schemacie.
W Warszawie do dziś przetrwało niewiele miejsc z rosyjskimi napisami z czasów zaborów. Czy wiecie, gdzie ich szukać?
_______
Wszystkie nasze mapy są dostępne w pełnej rozdzielczości na naszej stronie internetowej: https://atlas2022.uw.edu.pl/materialy-edukacyjne/mapy/