W obliczu rosyjskiej agresji na Ukrainę możemy ponownie zadać sobie pytanie czy Polska jest krainą przejściową?
Koncepcja przejściowości, wiązana z Wacławem Nałkowskim, pojawiła się już w rozważaniach o Słowiańszczyźnie-Polsce autorstwa Galla Anonima. Przejściowość to jeden z podstawowych sposobów myślenia Polaków o położeniu geograficznym (politycznogeograficznym) Polski a zarazem jeden z faktycznych aspektów jej istnienia na scenie międzynarodowej. Wystarczy spojrzeć na dziś prezentowaną mapę przejściowości kulturowej Polski – więcej podobnych map znajdziecie w naszym Atlasie.
Polska od zarania swych dziejów i zapewne po ich ostateczny kres będzie znajdować się między obracającymi się wielkimi kołami młyńskimi europejskiej/światowej historii – między Europą a Azją, Zachodem a Wschodem, Niemcami a Rosją. Bez wyraźnych granic, barier na linii wschód-zachód, otwarta na atak tak od zachodu, jak i od wschodu, tak jak ostatnio na granicy polsko-białoruskiej. Przejściowość w myśli Nałkowskiego oznacza trwałe zagrożenie dla istnienia polskiego państwa i narodu. Czy słusznie? Częściowo na pewno tak. Niemniej jednak “piórami śmierci opierzone są skrzydła szansy” (powiedzenie przypisywane Francisowi Drake’owi) a koncepcji przejściowości towarzyszy przypisywana Eugeniuszowi Romerowi koncepcja Polski jako pomostu, czyli myśl o położeniu geograficznym widzianym jako szansa.
Która z tych wizji przeważy tym razem w naszej historii?
_______
Wszystkie nasze mapy są dostępne w pełnej rozdzielczości na naszej stronie internetowej: http://atlas2022.uw.edu.pl/materialy-edukacyjne/mapy/