Dziś rozpoczynamy publikację kolejnej serii map, a precyzyjniej rzecz ujmując schematów, przestrzennie skupiających się na centrum Warszawy. Stanowią one swego rodzaju mikrostudia z zakresu geografii politycznej, skoncentrowane na geografii władzy i języku politycznym przestrzeni publicznej. Przestrzeń publiczna nie jest niemową, w tym milczącym świadkiem historii, ale przemawia do swoich użytkowników – w tym do nas – różnymi językami, np. estetycznym. “Najważniejszą ze sztuk nie jest kino, lecz architektura. To z nią obcujemy na co dzień bezwiednie, bez wysiłku. Aby obejrzeć film, obraz lub spektakl, konieczny jest aktywny gest: wejście do galerii, zakup biletu. Fasadę kościoła oglądamy codziennie, idąc do pracy.” (Szałamacha 2009, s. 261).
Jednym z języków przestrzeni publicznej jest wspomniany wyżej język polityczny. Słowa i zdania w tym języku to urbanonimy, pomniki, rozwiązania architektoniczne i urbanistyczne. Treść polityczna zapisana w przestrzeni publicznej może być wynikiem przypadku i tworzyć wrażenie bałaganu, ale nierzadko stanowi wynik intencjonalnego działania mającego na celu pokazanie swoim i obcym do kogo należy przestrzeń, kto sprawuje nad nią (i zamieszkującymi ją ludźmi) władzę. W ten sposób otaczająca nas przestrzeń okazuje się nie być tylko świadkiem dziejów czy podręcznikiem historii, ale jest także narzędziem kształtującym postawy i zachowania, instrumentem presji, wręcz czasem przemocy symbolicznej. Nie powinno być zatem nam obojętne, jaki komunikat polityczny przekazuje przestrzeń, w której żyjemy. I dla wielu z nas nie jest – stąd konflikty o nazwy ulic, pomniki czy budynki.
Język polityczny przestrzeni publicznej najsilniej manifestuje się w stolicach będących rdzeniami politycznymi państw – stąd w naszych postach schematy Warszawy, dzierżącej faktycznie i realnie stołeczność Polski od XVI wieku, gdy stała się ona politycznym zwornikiem Rzeczypospolitej. Warszawa to podstawowa siedziba polsko-litewskiego parlamentu (od 1569 roku), miejsce elekcji królów Polski (od 1573), główna rezydencja władców Rzeczypospolitej (od 1611), miasto koronacyjne (od 1705). Dziś zaczynamy naszą podróż w czasie od Warszawy królewskiej schyłku XVIII wieku, funkcjonującej w warunkach protektoratu rosyjskiego, przez Warszawę autonomiczną, rosyjską, międzywojenną, niemiecką, stalinowską, socjalistyczną po współczesną. Każdy schemat został opracowany w innym kolorze – w ten sposób za kilka miesięcy Warszawa współczesna ukaże się nam jako palimpsest polityczny. Czy znacie przykłady współczesnych konfliktów politycznych wokół przestrzeni publicznej?
*Opracowano łącznie 8 schematów. Będą one publikowane po kolei – jeden schemat raz na miesiąc. Legenda do wszystkich schematów jest zbiorcza – będzie ona publikowana z każdym schematem.
_______
Wszystkie nasze mapy są dostępne w pełnej rozdzielczości na naszej stronie internetowej: https://atlas2022.uw.edu.pl/materialy-edukacyjne/mapy/