Polska królowa Jadwiga Andegaweńska należy do grona postaci historycznych, które najchętniej wybierane są na patronki i patronów polskich ulic, instytucji kultury oraz jednostek oświatowo-wychowawczych. Na kilka dni przed rocznicą jej królewskiej koronacji chcemy w kilku zdaniach przypomnieć, kim była i dlaczego tak mocno wpisała się w polską pamięć historyczną.
Choć historycy od dawna spierają o dzienną datę urodzin Jadwigi, to wedle wszelkiego prawdopodobieństwa przyszła ona na świat na początku 1374 r. jako córka polskiego i węgierskiego króla Ludwika z dynastii Andegawenów (w Polsce znanego jako Ludwik Węgierski, na Węgrzech jako Ludwik Wielki) oraz Elżbiety Bośniaczki. Jeszcze jako niemowlę przyszła polska monarchini została zeswatana z małoletnim Wilhelmem Habsburgiem, synem austriackiego księcia Leopolda III. Swaty sfinalizowano w czerwcu 1378 r. uroczystą ceremonią zaręczyn czteroletniej Jadwigi i ośmioletniego Wilhelma.
Król Ludwik Węgierski zmarł w 1382 r. Polskie elity polityczne musiały wówczas dokonać wyboru między Jadwigą i starszą córką Ludwika, Marią zaręczoną z Zygmuntem Luksemburskim. Obawy przed cesarską dynastią Luksemburgów przeważyły szalę na korzyść Jadwigi, która w 1384 r. przybyła do Krakowa i 16 października w katedrze krakowskiej na Wawelu została ukoronowana na króla Polski (tak, przyjęła tytuł „króla” – nie „królowej”). W ślad za nią przybył do Krakowa młody Wilhelm Habsburg, jednak małopolscy możnowładcy przepędzili go z Wawelu. Jadwiga miała wtedy wpaść w szał i podobno próbowała toporem wyrąbać bramę wawelską, by uciec z narzeczonym na Śląsk.
Ostatecznie w lutym 1386 r. dwunastoletnią Jadwigę wydano za litewskiego księcia Jagiełłę, który zobowiązał się do przyjęcia chrztu i zgodził się na ochrzczenie całej Litwy – ostatniego wielkiego kraju w Europie, który jeszcze pod koniec XIV w. trwał w pogańskich wierzeniach. Kilkunastoletnie pożycie małżeńskie upływało w zgodzie i wspólnej działalności politycznej oraz fundatorskiej. Jadwiga zasłynęła jako opiekunka szpitali i klasztorów, a także fundatorka Akademii Krakowskiej – monarchini zapisała jej w testamencie swój majątek, co w 1400 r. umożliwiło reaktywowanie uczelni przez Władysława Jagiełłę.
Zmarła 17 lipca 1399 r. w wyniku powikłań spowodowanych trudnym porodem córki Bonifacji (która zmarła cztery dni wcześniej). Została pochowana w katedrze wawelskiej i wkrótce zyskała miano świętej patronki Polski i Polaków – choć formalnie kanonizowana została dopiero 8 czerwca 1997 r. przez papieża Jana Pawła II w czasie jego wizyty w Krakowie. Na jej pierwotnym nagrobku wyryto napis: SIDUS POLONORUM, HIC IACET HEDVIGIS EORUM REGINA („Polaków gwiazda tu spoczywa, ich królowa Jadwiga”). Współczesny sarkofag został odkuty z monolitycznego bloku marmuru z Carrary w 1902 r. przez rzeźbiarza Antoniego Madeyskiego. Wizerunek królowej nawiązuje do słynnego nagrobka Ilarii del Caretto znajdującego się w katedrze S. Martino w Lukce.
Z Jadwigą wiąże się jeden z najdawniejszych i najważniejszych pomników polskiego piśmiennictwa obecnie przechowywany w Bibliotece Narodowej w Warszawie. Czy wiecie o jakim zabytku mowa?
*Na mapie są zaznaczone ulice, aleje, place, ronda, parki i skwery.
_______
Wszystkie nasze mapy są dostępne w pełnej rozdzielczości na naszej stronie internetowej: http://atlas2022.uw.edu.pl/materialy-edukacyjne/mapy/