„Mało kto (…) zdaje sobie sprawę z tego, że na terenach pogranicza narodowość się wybiera, że się do niej dojrzewa, że nie jest ona darem danym wraz z urodzeniem, lecz owocem trudnego i świadomego wyboru i pracy nad własną samowiedzą” – twierdzi Dorota Simonides, polska folklorystka i polityk, autorka szeregu publikacji o śląskiej kulturze ludowej.
Termin „Ślązacy” (śl. Ślůnzoki, śl-niem. Schläsinger, niem. Schlesier, cz. Slezané) rozumiany jest przez badaczy na kilka sposobów. Jeden z nich odnosi się do podziału ludności polskiej na grupy etnograficzne, w którym mianem Ślązaków określamy zespół grup ludności posługujących się lokalnymi gwarami w ramach etnolektu śląskiego, w większości zamieszkujących obszar Górnego Śląska. Inny dotyczy zamieszkiwanego terytorium (Śląsk) niezależnie od identyfikacji kulturowej, kolejne natomiast związane są z rozmaitymi konfiguracjami tożsamości etnicznej i narodowej, gdzie mowa śląska uznawana bywa za odrębny język. W świetle polskiej ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym Ślązacy nie stanowią mniejszości, ponieważ nie są odrębnym narodem. Narodowość śląska nie jest uznawana przez Sąd Najwyższy, który w swoim orzeczeniu uznaje regionalną odrębność Ślązaków za wynik procesów historycznych i kulturowych, będących integralnymi z polską historią, tradycjami oraz językiem. Kwestie te są jednak różnie postrzegane, a wokół śląskiej tożsamości tworzy się miejscami dyskurs narodowościowy.
Według narodowego spisu powszechnego z 2011 roku liczba osób deklarujących tożsamość śląską (w różnych układach) wyniosła 846 719. Wyłącznie śląska identyfikacja wskazana została przez 44,4 % uczestników spisu, zaś podwójna identyfikacja – przez 55,6 % deklarujących. W tym drugim przypadku najwięcej deklaracji dotyczyło tożsamości polsko-śląskiej (45,8 %), następnie śląsko-polskiej (5,1%), niemiecko-śląskiej (2,6%) i śląsko-niemieckiej (2,0%), przy czym zdecydowanie najczęściej tożsamość śląska deklarowana była jako druga. Tak zróżnicowany obraz kulturowy potwierdza, że Ślązacy nie stanowią w granicach Polski jednolitej grupy regionalnej.
Śląsk to także bogactwo lokalnej kultury. A co Wam kojarzy się najbardziej z kulturą śląską?