“Łemkowie w toku przepracowywania przeszłości nadali swojej krainie cechy przestrzeni symbolicznej – pisze w swojej książce antropolożka kultury Patrycja Trzeszczyńska, badaczka łemkowskiej pamięci kulturowej. – To już nie konkretne miejsca kultu czy zgromadzeń i ekspresji określonych wartości, ale całe terytorium wraz z pokrywającymi je miejscami silniejszej emanacji emocji – indywidualna ojcowizna, chyża (czy jedynie jej ślad), czasem cała wieś. W sposób wytwarzania i percypowania przestrzeni są wpisane wartości, a przestrzeń tak ujęta staje się stałym elementem pamięci, której zapominanie czy reorganizacja może być wykluczona, może nie być możliwe jej aktualne wytwarzanie” (Trzeszczyńska 2013: 134). Tymczasem tuż obok sfery pamięci o przeszłości i współtworzących ją symboli, w krajobrazie Beskidu Niskiego znajdziemy ślady łemkowskiej współczesności. Po 1956 roku, na fali odwilży, pojawiła się wszakże możliwość powrotu wysiedlonych w akcji “Wisła” Łemków na ziemie przodków (powroty zdarzały się również wcześniej, lecz z reguły aktywność taka uznawana była przez władze ludowe za nielegalną). Mimo że skorzystała z niej wówczas niewielka część ludności (szacunki wahają się między 3 a 10 tys. osób, co stanowi od 3 do 10 % wszystkich przesiedleńców), przestrzeń pierwotnej Łemkowszczyzny – zwłaszcza w okolicach Gorlic – niejako otrzymała wówczas drugie życie. Kolejny rozdział tej historii otwarty został po 1989 roku wraz z przemianami politycznymi i społecznymi w Polsce: odrębność etniczna i bogaty folklor Łemków wpisały się na stałe w lokalny krajobraz kulturowy. Warto przy tym pamiętać, że łemkowska tożsamość i świadomość etniczna są współcześnie bardzo złożone – bazują w końcu na różnych strategiach identyfikacji i pamięci o przeszłości, właściwych wspólnotom pozostającym w diasporze na terenie Polski, Ukrainy czy Kanady.
Łemkowie uznani zostali za mniejszość etniczną w roku 2005. Po niespełna czterech latach, zgodnie z art. 3 pkt 2 oraz art. 19 ust. 2 ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym w Polsce, we wsi Bielanka na terenie gminy wiejskiej Gorlice pojawiły się pierwsze polsko-łemkowska tablice informacyjne z nazwą miejscowości. W 2012 roku dwujęzyczne tablice stanęły również na granicach ośmiu wsi w gminie Uście Gorlickie: w Blechnarce, Gładyszowie, Koniecznej, Kunkowej, Nowicy, Regietowie, Ropkach i Zdyni. To właśnie tam znajduje się obecnie największe skupisko Łemków. A teraz pytanie do Was: jakie znacie symbole łemkowskiej kultury?